¿Vascos o euskaldunak?: una aproximación al papel del Euskara en la conformación de las Colectividades vascas de América, siglo XIX

Abstract

[ES] El artículo se centra en el papel jugado por la lengua vasca, el euskara,en el proceso de creación e institucionalización de las colectividades vascas creadas a lo largo del siglo XIX y comienzos del XX en diversos países americanos a los que se dirigieron preferentemente los emigrantes vascos. En todos los casos, las colectividades vascas que se crearon integraban a originarios de todos los territorios tradicionales de Euskal Herria, tanto de las actuales Comunidades autónomas vasca y navarra en España, como del País Vasco-francés. En este proceso el euskara jugó un doble papel,práctico y simbólico, que posibilitó la asunción por parte de los emigrantes vascos,y de la sociedad que los acogió, de una identidad común por encima de otras divisiones basadas en la nacionalidad política o la diversidad ideológica.

[EUS] Jakina denez, XIX. mendearen amaieran eta XX.aren hasieran, hainbat euskaldunek emigraziorako bidea hartu zuten, eta bereziki Ameriketako hainbat herrialdetan beren kolektibitateak sortu zituzten; hain zuzen ere, euskal kolektibitate horien sorkuntzan eta instituzionalizazioan euskal hizkuntzak, euskarak, bete zuen zeregina aztertzea da artikulu honen xede nagusia. Kasu guztietan, euskal kolektibitate sortu berriek Euskal Herriko lurralde guztietatik emigratutako jendea bereganatu zuten, hots, Espainiako egungo euskal eta nafar autonomia-erkidegoetatik nahiz Ipar Euskal Herritik emigratutako jendea. Prozesu horretan euskarak zeregin bikoitza bete zuen, zeregin praktikoa eta sinbolikoa aldi berean, eta horrek ahalbidetu zuen euskal emigratzaileek nortasun bateratu bat hartzea eta harrerako gizarteak ere ikuspegi horrekin bat egitea, nazionalitate politikoan edo aniztasun ideologikoan oinarritutako bestelako bereizketen gainetik.

[EN] The article focuses on the role played by the Basque language, Euskara, in the creation and institutionalisation of the Basque communities established in the 19th and early 20th centuries in the various American countries in which Basque emigrants tended to settle. In all of the cases, the Basque communities that were created comprised people from all of the traditional regions of Euskal Herria, including today's autonomous Basque region and Navarre in Spain and the French Basque region. In this process Euskara played both a practical and symbolic role which allowed the Basque immigrants to share a common identity above and beyond divisions based on political nationality or ideological diversity; it also allowed the countries in which they settled to perceive that common identity.